Brihat-samhita [sanskrit]
26,560 words
The Sanskrit text of the Brihat-samhita from the 6th-century authored by Varaha Mihira in present-day Ujjain, India. It primarily deals with astrology and astronomy but is presented as an encyclopedia of knowledge.
Chapter 59 - pratimāpratiṣṭhāpanādhyāyaḥ [pratimāpratiṣṭhāpana-adhyāya]
[English text for this chapter is available]
diśi yāmyāyāṃ kuryādadhivāsanamaṇḍapaṃ budhaḥ prāgvā |
toraṇacatuṣṭayayutaṃ śastadrumapallavacchannam || 1 ||
[saumyāyāṃ]
[Analyze grammar]
pūrve bhāge citrāḥ srajaḥ patākāśca maṇḍapasyoktāḥ |
āgneyyāṃ diśi raktāḥ kṛṣṇāḥ syuryāmyanairṛtyoḥ || 2 ||
[nairṛtayoḥ]
[Analyze grammar]
śvetā diśyaparasyām vāyavyāyāṃ tu pāṇḍurā eva |
citrāścottarapārśve pītāḥ pūrvottare kāryāḥ || 3 ||
[koṇe]
[Analyze grammar]
āyuḥ śrībalajayadā dārumayī mṛṇmayī tathā pratimā |
lokahitāya maṇimayī sauvarṇī puṣṭidā bhavati || 4 ||
[mṛnmayī]
[Analyze grammar]
rajatamayī kīrtikarī prajāvivṛddhiṃ karoti tāmramayī |
bhūlābhaṃ tu mahāntaṃ śailī pratimātha vā liṅgam || 5 ||
[Analyze grammar]
śaṅkhūpahatā pratimā pradhānapuruṣaṃ kulaṃ ca ghātayati |
śvabhropahatā rogānupadravāṃśca kṣayaṃ kurute || 6 ||
[akṣayān]
[Analyze grammar]
maṇḍapamadhye sthaṇḍilamupalipyāstīrya sikatayātha kuśaiḥ |
bhadrāsanakṛtaśīrṣopadhānapādāṃ nyasetpratimām || 07 ||
[Analyze grammar]
plakṣāśvatthodumbaraśirīṣavaṭasambhavaiḥ kaṣāyajalaiḥ |
maṅgalyasaṃjñitābhiḥ sarvauṣadhibhiḥ kuśādyābhiḥ || 8 ||
[Analyze grammar]
dvipavṛṣabhoddhataparvatavalmīkasaritsamāgamataṭeṣu |
padmasaraḥsu ca mṛdbhiḥ sapañcagavyaiśca tīrthajalaiḥ || 9 ||
[uddhṛta]
[Analyze grammar]
pūrvaśiraskāṃ snātāṃ suvarṇaratnāmbubhiśca sasugandhaiḥ |
nānātūryaninādaiḥ puṇyāhairvedanirghoṣaiḥ || 10 ||
[Analyze grammar]
aindryāṃ diśīndraliṅgā mantrāḥ prāgdakṣiṇe'gniliṅgāśca |
vaktavyā dvijamukhyaiḥ pūjyāste dakṣiṇābhiśca || 11 ||
[japtavyā]
[Analyze grammar]
yo devaḥ saṃsthāpyastanmantraiścānalaṃ dvijo juhuyāt |
agninimittāni mayā proktānīndradhvajotthāne || 12 ||
[ucchrāye]
[Analyze grammar]
dhūmākulo'pasavyo muhurmuhurviphuliṅgakṛnna śubhaḥ |
hotuḥ smṛtilopo vā prasarpaṇaṃ cāśubhaṃ proktam || 13 ||
[Analyze grammar]
snātāmabhuktavastrāṃ svalaṅkṛtāṃ pūjitāṃ kusumagandhaiḥ |
pratimāṃ svāstīrṇāyāṃ śayyāyāṃ sthāpakaḥ kuryāt || 14 ||
[Analyze grammar]
suptāṃ sagītanṛtyairjāgaraṇaiḥ samyagevamadhivāsya |
daivajñasampradiṣṭe kāle saṃsthāpanaṃ kuryāt || 15 ||
[sunṛtyagītairjāgarakaiḥ]
[Analyze grammar]
abhyarcya kusumavastrānulepanaiḥ śaṅkhatūryanirghoṣaiḥ |
prādakṣiṇyena nayedāyatanasya prayatnena || 16 ||
[Analyze grammar]
kṛtvā baliṃ prabhūtaṃ sampūjya brāhmaṇāṃśca sabhyāṃśca |
dattvā hiraṇyaśakalaṃ vinikṣipetpiṇḍikāśvabhre || 17 ||
[Analyze grammar]
sthāpakadaivajñadvijasabhyasthapatīnviśeṣato'bhyarcya |
kalyāṇānāṃ bhāgī bhavatīha paratra ca svargī || 18 ||
[Analyze grammar]
viṣṇorbhāgavatānmagāṃśca savituḥ śambhoḥ sabhasmadvijānmātṝṇāmapi maṇḍalakramavido viprānvidurbrahmaṇaḥ |
śākyān sarvahitasya śāntamanaso nagnān jinānāṃ vidurye yaṃ devamupāśritāḥ svavidhinā taistasya kāryā kriyā || 19 ||
[mātṛmaṇḍalavido]
[Analyze grammar]
udagayane sitapakṣe śiśiragabhastau ca jīvavargasthe |
lagne sthire sthirāṃśe saumyairdhīdharmakendragataiḥ || 20 ||
[Analyze grammar]
pāpairupacayasaṃsthairdhruvamṛduharitiṣyavāyudeveṣu |
vikuje dine'nukūle devānāṃ sthāpanaṃ śastam || 21 ||
[Analyze grammar]
sāmānyamidaṃ samāsato lokānāṃ hitadaṃ mayā kṛtam |
adhivāsanasanniveśane sāvitre pṛthageva vistarāt || 22 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the pratimāpratiṣṭhāpanādhyāyaḥ [pratimāpratiṣṭhāpana-adhyāya]
Brihata Samhita (Sanskrit Text with Hindi Translation)
by Pandit Achyutananda Jha (2001)
Title: बृहत्संहिता (संस्कृत एवम् हिन्दी अनुवाद); Author: वराह मिहिर (Varaha Mihir); Publisher: Chaukhambha Vidya Bhawan
Buy now!
Brhatsamhita with the Commentary of Bhattotpala
by Krishna Chandra Dwivedi (2016)
Publisher: Sampurnanand Sanskrit University; 1229 pages;
Buy now!
Brihat Samhita with the Commentary of Utpalapatimala of Yogisvara
by K. V. Sharma (2012)
Publisher: Rashtriya Sanskrit Sansthan, Janakpuri; 754 pages; ISBN-10; 8186111360; ISBN-13: 9788186111369
Buy now!
Brihat Samhita (Hindi Translation)
by K. V. Sharma (2002)
Publisher: Sampurnanand Sanskrit University; 2359 pages; ISBN-13: 9789387890008.
Buy now!
Brhat Samhita (English translation)
by N. Chidambaram Iyer (2022)
Publisher: Parimal Publication Pvt. Ltd.; 801 pages; Edited by Dr. Shrikrishna Jugnu; ISBN-10: 8171104215; ISBN-13: 9788171104215.
Buy now!
Brhat Samhita (English with notes)
by M. Ramakrishna Bhat (2010)
Publisher: Motilal Banarsidas Publishers Pvt. Ltd.; 1155 pages; ISBN-10: 8120810600; ISBN-13: 9788120810600.
Buy now!
Brhat Samhita (Telugu translation)
by Sishtla Umamaheswara Sharma (2020)
Publisher: Mohan Publications, Andhra Pradesh; 846 pages.
Buy now!
Brhat Samhita (Gujarati translation)
by - (2000)
Publisher: Shree Harihar Pustakalay, Surat; Author: Shri Varahamihira Acharya (શ્રી વરાહમિહીરાચાર્ય); 432 pages.
Buy now!
Brhat Samhita (Kannada translation)
by Sripada Raghunatha Kulkarni (2021)
Publisher: Srinidhi Publications, Bangalore; 668 pages with illustrations.
Buy now!