Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter CXCIV
śrīrāma uvāca |
sarvātmasarvabhāveṣu yena yena yadā yadā |
yathā bhāti svayaṃbodhastathānubhavati svayam || 1 ||
[Analyze grammar]
svabhāva eva tiṣṭhanti sargāḥ saṃmilitā api |
atrāpi svīkṛtā eva nānāratnāṃśavo yathā || 2 ||
[Analyze grammar]
atra dṛṣṭamadṛṣṭaṃ ca mitho viśati gacchati |
jagadraśmighanaṃ ratnaṃ nānāratnaghanaṃ yathā || 3 ||
[Analyze grammar]
dīpānāmiva sargāṇāṃ bahūnāṃ jvalatāṃ param |
keṣāṃcidastyanubhavo mithaḥ keṣāṃcideva no || 4 ||
[Analyze grammar]
apsvapsviva raso'mbhodhāvāvartaramaṇāvanau |
sarge'sti pratyaṇuṃ tasminnāpi sargāstathā kramaḥ || 5 ||
[Analyze grammar]
sarvatra sarvato nityaṃ ciddhanasyāmbuvedanam |
saṃkhyātuṃ kena śakyante sargādhāraparamparāḥ || 6 ||
[Analyze grammar]
yathāvayavitā bhinnā naivāvayavinaḥ kvacit |
śabdabhedādṛte bhinnā na tathā sargatā pare || 7 ||
[Analyze grammar]
ekasyānantarūpasya kāraṇābhāvataḥ svayam |
nodeti na ca yātyastaṃ jagadādiḥ svabhāvataḥ || 8 ||
[Analyze grammar]
tapantī jñaptireveyamakhaṇḍajñeyatāmimām |
karotyakartṛrūpaiva samālokamivārkabhāḥ || 9 ||
[Analyze grammar]
vaitṛṣṇyātsarvabhāvānāṃ samāptyaivākṣayaṃ svayam |
saṃpadyate samādhānaṃ yattannirvāṇamucyate || 10 ||
[Analyze grammar]
na buddhyā buddhyate bodho bodhābuddherna bodhyate |
na buddhyate vā tenāpi bodhyo bodhaḥ kathaṃ bhavet || 11 ||
[Analyze grammar]
prabuddha eva suptābhaḥ svayaṃbodho vibudhyate |
deśakālādyabhāve'pi madhyāhne'rkātapo yathā || 12 ||
[Analyze grammar]
sarvakarmavitṛṣṇānāṃ śāntecchānāṃ prabodhataḥ |
satāmanicchatāmeva nirvāṇaṃ saṃpravartate || 13 ||
[Analyze grammar]
prabuddhabodho dhyānasthaḥ svabhāve kevale sthitaḥ |
na kiṃcidapi gṛhṇāti na kiṃcidapi cojjhati || 14 ||
[Analyze grammar]
yo yathāsthita evāste paśyandīpa ivākriyaḥ |
amanomānamanano manomananavānapi || 15 ||
[Analyze grammar]
vyutthāne viśvarūpākhyamanyatra brahmasaṃjñitam |
sargāsargātma cinmātraṃ satyaṃ sarvatra bhāsate || 16 ||
[Analyze grammar]
abhinnabodhasadrūpasvarūpānubhave sthitaḥ |
vyutthitaḥ sanniruddhaśca yaḥ paśyati sa śāmyati || 17 ||
[Analyze grammar]
jagatpadārthasārthānāṃ bodhamātraikaniṣṭhatām |
vinā nāstyaparā sattā vyomnaḥ śūnyetarā yathā || 18 ||
[Analyze grammar]
śiṣyate sphītabodhānāṃ kevalānantabodhatā |
sāpi svapariṇāmena pareṇāyātyavācyatām || 19 ||
[Analyze grammar]
tadviśrāntau parā sattā śiṣyate vā na śiṣyate |
yā kāpyatyantaśāntānāṃ na vāggocarameti sā || 20 ||
[Analyze grammar]
yā samasya parākāṣṭhā saiva bodhasya sanmayī |
sargastanmaya evātaḥ sakalaṃ śāntamavyayam || 21 ||
[Analyze grammar]
nirvāṇāya vitṛṣṇāya svacchaśītalasaṃvide |
spṛhayanti sadā sattāṃ brahmaviṣṇuharā api || 22 ||
[Analyze grammar]
sarvārthātmaiva sarvatra sarvadā sarvathoditam |
cetanaṃ śuddhamevāsti nāśo nāsyopapadyate || 23 ||
[Analyze grammar]
atyantataptaḥ saṃsāro nirvāṇamatiśītalam |
atiśītalamevāsti taptastveva na vidyate || 24 ||
[Analyze grammar]
saṃcetanti śilāntasthā yathālaṃ śālabhañjikāḥ |
anutkīrṇāstathā brahma cetatīdamakhaṇḍitam || 25 ||
[Analyze grammar]
yathā cetati saumyāmbukośasthaṃ vīcimaṇḍalam |
tathā cetati kośasya mahāciccetyamavyayam || 26 ||
[Analyze grammar]
avibhakto vibhāgasthairiva śāntairanantakaiḥ |
paramārthāmbarābhogaistvabodhātmatvamantharaiḥ || 27 ||
[Analyze grammar]
yairyairyathāsva ātmāntarbhāvitaścetitaściram |
bhogamokṣaprabhedeṣu teṣāṃ teṣāṃ tathoditaḥ || 28 ||
[Analyze grammar]
mṛte vāpyamṛte bandhau svapne svapnavibodhinaḥ |
na yathodeti satyākhyā tathā dṛśyeṣu tadvidaḥ || 29 ||
[Analyze grammar]
yadidaṃ kila dṛśyādi tacchāntamakhilaṃ śivam |
bhāvite'vagate'ṣyantīrati bhrānteḥ ka udbhavaḥ || 30 ||
[Analyze grammar]
sarvathā dehasaṃkhyeṣu vaitṛṣṇyamupajāyate |
samyagbodhe sati svapna ivāpi svārthakādiṣu || 31 ||
[Analyze grammar]
vaitṛṣṇāvṛdhete bodho vodhādvaitṛṣṇyavardhanam |
paraspareṇa prakaṭe ete kuḍyaprakāśavat || 32 ||
[Analyze grammar]
yena bodhena vaitṛṣṇyaṃ dhanadārasutādi vā |
svanūnamapi saṃpannaṃ jāḍyaṃ tatsaṃsthitaṃ tathā || 33 ||
[Analyze grammar]
etāvadeva bodhasya bodhatvaṃ yadvitṛṣṇatā |
pāṇḍityaṃ nāma tanmaurkhya yatra nāsti vitṛṣṇatā || 34 ||
[Analyze grammar]
na tu vaitṛṣṇyavodhāḍhyau na parasparavardhitau |
asatyāveva tau nāma naṣṭau citrahutāśavat || 35 ||
[Analyze grammar]
paramā bodhavaitṛṣṇyasaṃpattirmokṣa ucyate |
tatrānante pade śānte vasatā ca naśocyate || 36 ||
[Analyze grammar]
gataṃ gamyaṃ kṛtaṃ kāyaṃ dṛṣṭaṃ dṛśyamaśeṣataḥ |
yāvatsarve śivaṃ śāntamekamādyamanāmayam || 37 ||
[Analyze grammar]
ātmārāmasya śāntasya vaitṛṣṇyasyānahakṛteḥ |
asaṃkalpaiva bhavati sthitiḥ svasyeva nirmalā || 38 ||
[Analyze grammar]
sahasrebhyaḥ sahasrebhyaḥ kaścidutthāya vīryavān |
bhinatti vāsanājālaṃ pañjaraṃ kesarī yathā || 39 ||
[Analyze grammar]
prāptajyotirbodhaśuddhiḥ paramantaḥprakāśavān |
nīhāraḥ śaradīvāśu svayamevopaśāmyati || 40 ||
[Analyze grammar]
jñātajñeyastvasaṃkalpaḥ saṃkalpātiśayāśayaḥ |
avāsano vyavahṛtau vātavatspandate na vā || 41 ||
[Analyze grammar]
āsīddhīrānmanaskārairbhrāntimātraikaniścayāt |
yaḥ sarvatra khavadbhāvastadavāsanamāsitam || 42 ||
[Analyze grammar]
nirvāsane bhāva udārasattve brahmākhilaṃ dṛśyamiti prabuddhe |
sthiraikanirvāṇamatāvananto mokṣābhidhānaḥ praśamo'bhyudeti || 43 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter CXCIV
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!