Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter CLXXVII
śrīrāma uvāca |
akāraṇakamevedaṃ jagadbrahma parātpadāt |
yadi pravartate nāma svapnasaṃkalpanādivat || 1 ||
[Analyze grammar]
tadakāraṇataḥ siddheḥ saṃbhave'nyadakāraṇam |
kathaṃ na jāyate vastu kvacitkiṃcitkadācana || 2 ||
[Analyze grammar]
śrīvasiṣṭha uvāca |
yadyathā kalpitaṃ yena sa saṃpaśyati tattathā |
kalpanaivānyathā na syāttādṛkkāraṇavicyuteḥ || 3 ||
[Analyze grammar]
yathedaṃ kalpitaṃ dṛśyaṃ manasā yena tattathā |
vettyasau yādṛganyena kalpitaṃ vettyasau tathā || 4 ||
[Analyze grammar]
kalpanākalpanātmaikaṃ tacca brahma svabhāvataḥ |
kalpanātmedṛśaṃ janturyathā keśanakhādimān || 5 ||
[Analyze grammar]
akāraṇapadārthatvaṃ sakāraṇapadārthatā |
brahmaṇi dvayamapyasti sarvaśaktyātma tadyataḥ || 6 ||
[Analyze grammar]
yataḥ syādbrahmaṇastvanyatkvacitkiṃcitkadācana |
tatkāraṇavikalpena saṃyogastasya yujyate || 7 ||
[Analyze grammar]
yatra sarvamanādyantaṃ nānānānātma bhāsate |
brahmaiva śāntamekātma tatra kiṃ kasya kāraṇam || 8 ||
[Analyze grammar]
neha pravartate kiṃcinna ca nāma nivartate |
sthitamekamanādyantaṃ brahmeva brahma khātmakam || 9 ||
[Analyze grammar]
kiṃ kasya kāraṇaṃ kena kimarthaṃ bhavatu kva vā |
kiṃ kasya kāraṇaṃ kena kimarthaṃ māstu vā kvacit || 10 ||
[Analyze grammar]
neha śūnyaṃ na vā śūnyaṃ na sannāsanna madhyatā |
vidyate na mahāśūnye na neti na na neti ca || 11 ||
[Analyze grammar]
idaṃ na kiṃcitkiṃcidvā yannāmāstyatha nāsti vā |
sarvaṃ brahmaiva tadviddhi yattathaivātathaiva tat || 12 ||
[Analyze grammar]
śrīrāma uvāca |
atajjñaviṣaye brahmankārye kāraṇasaṃbhave |
kimakāraṇatātma syātkathaṃ veti vada prabho || 13 ||
[Analyze grammar]
śrīvasiṣṭha uvāca |
atajjño nāma nāstyeva tāvattajjñajanaṃ prati |
asato vyomavṛkṣasya vicāraḥ kīdṛśastataḥ || 14 ||
[Analyze grammar]
ekabodhamayāḥ śāntavijñānaghanarūpiṇaḥ |
tajjñāsteṣāmasadrūpe kathamarthe vicāraṇā || 15 ||
[Analyze grammar]
atajjñatvaṃ ca bodhe'ntaravabhāti tadaṅgatā |
gate svapnasuṣupte'ntariva nidrātma kevalam || 16 ||
[Analyze grammar]
tathāpyabhyupagamyāpi mūrkhaniścaya ucyate |
mayedamaṇu sarvātma yasmādbrahma nirāmayam || 17 ||
[Analyze grammar]
santyakāraṇakā eva santi kāraṇajāstathā |
bhāvāḥ saṃvidyathā yasmātkalpyate labhyate tathā || 18 ||
[Analyze grammar]
sarvakāraṇasaṃśāntau sarvānubhavaśālinām |
sargasya kāraṇaṃ nāsti tena sargastvakāraṇaḥ || 19 ||
[Analyze grammar]
hṛdayaṃgamatātyaktamīśvarādi prakalpyate |
yadatra kiṃcidduḥsvādu vyarthaṃ vāgjālameva tat || 20 ||
[Analyze grammar]
anyathānupapattyaiva svapnābhākalanādṛte |
sthūlākārātmikā kācinnāsti dṛśyasya dṛśyatā || 21 ||
[Analyze grammar]
svapnapṛthvyādyanubhave kimabuddhasya kāraṇam |
citsvabhāvādṛte brūhi svapnārtho nāma kīdṛśaḥ || 22 ||
[Analyze grammar]
svapnārtho hyaparijñāto mahāmohabharapradaḥ |
parijñāto na mohāya yathā sargāstathaiva ca || 23 ||
[Analyze grammar]
śuṣkatarkahaṭhāveśādyadvāpyanubhavojjhitam |
kalpyate kāraṇaṃ kiṃcitsā maurkhyābhiniveśitā || 24 ||
[Analyze grammar]
agnerauṣṇyamapāṃ śaityaṃ prākāśyaṃ sarvatejasām |
svabhāvo vākhilārthānāṃ kimabuddhasya kāraṇam || 25 ||
[Analyze grammar]
kiṃ dhyātṛśatalabdhasya dhyeyasyaikasya kāraṇam |
kiṃ ca gandharvanagare pure bhittiṣu kāraṇam || 26 ||
[Analyze grammar]
dharmādyamutrāmūrtatvānmūrte dehe na kāraṇam |
dehasya kāraṇaṃ kiṃ syāttatra sargādibhoginaḥ || 27 ||
[Analyze grammar]
bhittyabhittyādirūpāṇāṃ jñānasya jñānavādinaḥ |
kiṃ kāraṇamanantānāmutpannadhvaṃsināṃ muhuḥ || 28 ||
[Analyze grammar]
svabhāvasya svabhāvo'sau kila kāraṇamityapi |
yaducyate svabhāvasya sā paryāyoktikalpanā || 29 ||
[Analyze grammar]
tasmādakāraṇā bhrāntirbhāvā bhānti ca kāraṇam |
ajñe jñe tvakhilaṃ kāryaṃ kāraṇādbhavati sthitam || 30 ||
[Analyze grammar]
yadvatsvapnaparijñānātsvapne dravyāpahāribhiḥ |
na duḥkhākaraṇaṃ tadvajjīvitaṃ tattvadarśanāt || 31 ||
[Analyze grammar]
sargādāveva notpannaṃ dṛśyaṃ cidgaganaṃ tvidam |
svarūpaṃ svapnavadbhāti nānyadatropapadyate || 32 ||
[Analyze grammar]
anyā na kācitkalanā dṛśyate sopapattikā |
asmānnyāyādṛte kasmādbrahmaivaiṣānubhūtibhūḥ || 33 ||
[Analyze grammar]
ūrmyāvartadravatvādi śuddhe jalaghane yathā |
tathedaṃ sargaparyāyaṃ brahmaṇi brahma bhāsate || 34 ||
[Analyze grammar]
spandāvartavivartādi nirmale pavane yathā |
tathāyaṃ brahmapavane sargaspando'vabhāsate || 35 ||
[Analyze grammar]
yathānantatvasauṣiryaśūnyatvādi mahāmbare |
sa sannāsannabodhātma tathā sargaḥ parāparaḥ || 36 ||
[Analyze grammar]
eṣu nidrādikeṣvete sūpalabdhā api sphuṭam |
bhāvā asanmayā evamete'nanyātmakā yataḥ || 37 ||
[Analyze grammar]
sargapralayasaṃsthānānyevamātmani ciddhane |
saumye svapnasuṣuptābhā śuddhe nidrāghane yathā || 38 ||
[Analyze grammar]
svapnātsvapnāntarāṇyāste nidrāyāṃ mānavo yathā |
sargātsargāntarānmāste svasattāyāmajastathā || 39 ||
[Analyze grammar]
pṛthvyādirahito'pyeṣa brahmākāśo nirāmayaḥ |
atadvāṃstadvadābhāti yathā svapnānubhūtiṣu || 40 ||
[Analyze grammar]
sthitā yathāsyāṃ paśyantyāṃ śabdā ghaṭapaṭādayaḥ |
jātājātāḥ sthitāḥ sargāstathānanye mahāciti || 41 ||
[Analyze grammar]
paśyantyāmeva paśyantī yathā bhāti tathaiva ca |
yathā śabdāstathā sargāścitaiva citi cinmayāḥ || 42 ||
[Analyze grammar]
kiṃ śāstrakaṃ tatrakathāvicārairnirvāsanaṃ jīvitameva mokṣaḥ |
sarge tvasatyevamakāraṇatvātsatyeva nāstyeva na nāma kācit || 43 ||
[Analyze grammar]
eṣā ca siddheha hi vāsaneti sā bodhasattaiva nirantaraikā |
nānātvanānārahitaiva bhāti svapne cideveha purādirūpā || 44 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter CLXXVII
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!