Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter LXIV
śrīvasiṣṭha uvāca |
tatastatkuvalollāsimālatīmālyalocanā |
lalanā lalitālokya līlayā''lapitā mayā || 1 ||
[Analyze grammar]
kā tvaṃ kamalagarbhābhe kimarthaṃ māmupāgatā |
kasyāsi kiṃ prārthayase kva gatāsi kimāspadā || 2 ||
[Analyze grammar]
vidyādharyuvāca |
mune śṛṇu yathāvattvamātmodantaṃ vadāmyaham |
praṣṭumarhasi visrabdhamārtāṃ karuṇayārthinīm || 3 ||
[Analyze grammar]
paramākāśakośasya kasmiṃścitkoṇakoṭare |
yuṣmākaṃ saṃsthitaṃ kiṃcididaṃ tāvajjagadgṛham || 4 ||
[Analyze grammar]
pātālabhūtalasvargā ihāpavarakāstrayaḥ |
kalpanaikā kumāryatra kṛtā dhātṛtvamāyayā || 5 ||
[Analyze grammar]
tatra dvīpaiḥ samudraiśca valitaṃ valayairiva |
pāṭalotthaṃ jagallakṣmyāḥ prakoṣṭhamiva bhūtalam || 6 ||
[Analyze grammar]
ante dvīpasamudrāṇāṃ sarvadikkamavasthitā |
yojanānāṃ sahastrāṇi daśa hemamayī mahī || 7 ||
[Analyze grammar]
svayaṃprakāśasaṃkalpaphaladāmbaranirmalā |
cintāmaṇimayī svacchā svacchāyājitaviṣṭapā || 8 ||
[Analyze grammar]
sāpsaromarasiddhānāṃ līlāviharaṇāvaniḥ |
saṃkalpamātrasaṃpannasarvasaṃbhogasundarī || 9 ||
[Analyze grammar]
ante tasyā bhuvaḥ śailo lokāloko'sti viśrutaḥ |
bhūpīṭhasya prakoṣṭhasya valayāvalanāṃ dadhat || 10 ||
[Analyze grammar]
kvacinnityaṃ tamovyāpto mūḍhabuddherivāśayaḥ |
kvacinnityaṃ prakāśātmā manaḥ sattvavatāmiva || 11 ||
[Analyze grammar]
kvacidāhlādajanakaḥ sādhūnāmiva saṃgamaḥ |
kvacidudvegajanako mūrkhairiva samāgamaḥ || 12 ||
[Analyze grammar]
kvacitprakaṭasarvārtho mano matimatāmiva |
kvacidatyantagahano mūrkhaśrotriyacittavat || 13 ||
[Analyze grammar]
kvacidaprāptasomāṃśuḥ kvacidaprāptasūryabhāḥ |
kvacillokamayastena kvacidāśūnyadiktaṭaḥ || 14 ||
[Analyze grammar]
kvaciddevapuravyāptaḥ kvaciddaityapurānvitaḥ |
kvacitpātālagahanaḥ kvacicchṛṅgordhvakandharaḥ || 15 ||
[Analyze grammar]
kvacicchvabhrabhramadgṛdhraḥ kvacitsānumanoharaḥ |
kvacicchṛṅgaśikhākrāntavairiñcanagarāntaraḥ || 15 ||
[Analyze grammar]
kvacicchūnyamahāraṇyavahatkalpāntamārutaḥ |
kvacitpuṣpavanodyānagāyadvidyādharīgaṇaḥ || 17 ||
[Analyze grammar]
kvacitpātālagambhīraguhākumbhāṇḍabhīṣaṇaḥ |
kvacinnandanasodaryamunyāśramamanoramaḥ || 18 ||
[Analyze grammar]
kvacidakṣayamattābhraḥ kvaciddurlabhavāridaḥ |
kvacidgarbhaguhāśvabhragahanopāntamaṇḍalaḥ || 19 ||
[Analyze grammar]
kvacitkṣubdhajanākṣepasamutsāditabhūtabhūḥ |
kvacidvāstavyajanatāsaujanyajitaviṣṭapaḥ || 20 ||
[Analyze grammar]
kvacinnityaṃ vahadvātājātasthāvarajaṅgamaḥ |
kvacitsarvakṣayonmuktasthirasthāvarajaṅgamaḥ || 21 ||
[Analyze grammar]
kvacinmahāmarumarunmuktabhāṃkārabhīṣaṇaḥ |
kvacitkaṇatkamalinīmattasārasabhūṣaṇaḥ || 22 ||
[Analyze grammar]
kvacitsalilakallolajaladollāsaghargharaḥ |
kvacinmattāpsarodolāvilāsajanitasmaraḥ || 23 ||
[Analyze grammar]
kvacitpiśācakumbhāṇḍaveṣṭitāceṣṭadiktaṭaḥ |
kvacidvidyādharīsiddhanṛtyagītasarittaṭaḥ || 24 ||
[Analyze grammar]
kvacidudvarṣadambhodasaridbāhuluṭhattaṭaḥ |
kvacitsatatagānītanītanānābhrasatpaṭaḥ || 25 ||
[Analyze grammar]
kvacitkamalinīkośavaktrasthādhyānamaṇḍalaḥ |
kvacitsvargāṅganāsiddhasundarīdantamaṇḍanaḥ || 26 ||
[Analyze grammar]
kvacittapaddinakarajanatācārasundaraḥ |
kvacinnaiśatamogehanṛtyanmattaniśācaraḥ || 27 ||
[Analyze grammar]
kvacidutpatadutpātatayā naśyajjanāvaniḥ |
kvacitsaurājyasaṃpattyā prodbhavatpuramaṇḍalaḥ || 28 ||
[Analyze grammar]
kvacidatyantaniḥśūnyaḥ kvacijjanapadāvṛtaḥ |
kvacicchvabhrāntagambhīraḥ kvacitpātālabhīṣaṇaḥ || 29 ||
[Analyze grammar]
kvacidbṛhatkalpataruḥ kvacinnirjalajaṅgamaḥ |
kvacinmahākarikulaḥ kvacinmattaharivrajaḥ || 30 ||
[Analyze grammar]
kvacinnirbhūtamudyātaḥ kvacidunmattarākṣasaḥ |
kvacitkarañjagahanaḥ kvacittālamahāvanaḥ || 31 ||
[Analyze grammar]
kvacidvyomopamasarāḥ kvaciddīrghamarusthalaḥ |
kvacinnityabhramatpāṃsuḥ kvacitsarvartukānanaḥ || 32 ||
[Analyze grammar]
śikhareṣu śilāstasya sāmānyācalasaṃnibhāḥ |
santi susthitakalpābhrā ratnamayyo'mbarāmalāḥ || 33 ||
[Analyze grammar]
kṣīrodakārkagaurīṇāṃ vanaskandhaukasāmiva |
viśrāmyantyaniśaṃ yāsu harayo hariyonayaḥ || 34 ||
[Analyze grammar]
tāsāmuttaradigbhāge pūrvaśṛṅgaśilodare |
nivasāmyahamakṣīṇavajrasārasamatvaci || 35 ||
[Analyze grammar]
vidhinā tatra baddhāsmi vasāmyupalayantrake |
atrāsaṃkhyā mune yātā manye yugagaṇā mama || 36 ||
[Analyze grammar]
na kevalamahaṃ baddhā yāvadbhartāpi tatra me |
baddhaḥ sāyaṃtane padmakuṅmale ṣaṭpado yathā || 37 ||
[Analyze grammar]
tena sārdhaṃ mayā bhartrā śilākoṭarasaṃkaṭe |
anubhūtāściraṃ kālamatra varṣagaṇā gatāḥ || 38 ||
[Analyze grammar]
adyāpyātmaikadoṣeṇa na hi mokṣaṃ labhāvahe |
ciraṃ tatraiva tiṣṭhāvastathaivābaddhabhāvanau || 39 ||
[Analyze grammar]
pāṣāṇasaṃkaṭe tasminbaddhāvāvāṃ na kevalam |
baddho yāvadaśeṣeṇa parivāro'pi tatra nau || 40 ||
[Analyze grammar]
purāṇapuruṣo baddho dvijastatrāsti me patiḥ |
ekasthānānna calati jīvanyugaśatānyasau || 41 ||
[Analyze grammar]
ābālyādbrahmacārī ca śrotriyaḥ pāṭhako'lasaḥ |
ekānta eka evāste'jihmavṛttiracāpalaḥ || 42 ||
[Analyze grammar]
ahaṃ vyasaninī bhāryā tasya vedavidāṃ vara |
na nimeṣaṃ samarthāsmi taṃ vinā dehadhāraṇe || 43 ||
[Analyze grammar]
śṛṇu tena kathaṃ brahmanbhāryāhaṃ samupārjitā |
kathaṃ vṛddhimayaṃ yātaḥ sneho'smākamakṛtrimaḥ || 44 ||
[Analyze grammar]
tena jātena madbhartrā bālenaiva satā purā |
kiṃcijjñena sataikena tiṣṭhatātmālaye'male || 45 ||
[Analyze grammar]
śrotriyatvānurūpeṇa jāyā me janmaśālinī |
kutaḥ saṃbhavatītyeva nirṇīya ciracintayā || 46 ||
[Analyze grammar]
svayamevānavadyāṅgī tena tāmarasekṣaṇa |
utpāditāsmi nāthena jyotsneva śaśinā'malā || 47 ||
[Analyze grammar]
manasā mānasībhāryā mandarottamasundarī |
tato vṛddhiṃ prayātāsmi vasanta iva mañjarī || 48 ||
[Analyze grammar]
sahajāmbarasaṃchannā bhūtānāṃ cittahāriṇī |
pūrṇendubimbavadanā dyaurivāmalatārakā || 49 ||
[Analyze grammar]
korakoccastanabharā samagrarasaśālinī |
latāvaravaneneva karapallavaśālinī || 50 ||
[Analyze grammar]
sarvasya jantujātasya nityaṃ hṛdayahāriṇī |
hariṇītāranayanā madanonmādadāyinī || 51 ||
[Analyze grammar]
līlāvilāsaikaratā helāvalitalocanā |
geyavādyapriyā nityaṃ na ca tṛptānurāgiṇī || 52 ||
[Analyze grammar]
saubhāgyabhogaparamā lakṣmyalakṣmyoḥ priyā sakhī |
ananyā mohajālānāmakhinnā saṃpadāpadoḥ || 53 ||
[Analyze grammar]
na kevalamahaṃ gehaṃ dhārayāmi dvijanmanaḥ |
yāvattrailokyasadanamidamaṅga bibharmyaham || 54 ||
[Analyze grammar]
ahaṃ kulakarī bhāryā kalatrabharaṇakṣamā |
trailokyagṛhasaṃbhāradhāraṇaikabharodvahā || 55 ||
[Analyze grammar]
athāhaṃ taruṇī jātā samudbhinnonnatastanī |
latollaladguluccheva vilāsarasaśālinī || 56 ||
[Analyze grammar]
patirmā dīrghasūtratvācchrotriyatvāttaporataḥ |
kayāpyapekṣayādyāpi na vivāhitavānimām || 57 ||
[Analyze grammar]
tena yauvanasaṃpannavilāsarasaśālinī |
taṃ vinā vyasanenāhaṃ dahye'gnāviva padminī || 58 ||
[Analyze grammar]
śītānilavilolāsu nalinīṣu nirantaram |
aṅgadāhamavāpnomi pūtāṅgārasthalīṣviva || 59 ||
[Analyze grammar]
udyānāvanayaḥ sarvāḥ pūrṇāḥ kusumavarṣaṇaiḥ |
saṃpannāstaptasikatāḥ śūnyā me marubhūmayaḥ || 60 ||
[Analyze grammar]
jalakallolakahlārakamalotkarakomalāḥ |
sarasyaḥ sārasārāvasarasā mama nīrasāḥ || 61 ||
[Analyze grammar]
ahaṃ puṣkaramandārakumudotkaramālitā |
bhṛśaṃ dāhamavāpnomi kaṇṭakeṣviva dolitā || 62 ||
[Analyze grammar]
kumudotpalakahlārakadalītalpapālayaḥ |
madaṅgasaṅgamādgrīṣmamarmarā yāti bhasmatām || 63 ||
[Analyze grammar]
yatkāntamucitaṃ svādu vicitraṃ cittahāri ca |
tadālokya bhavāmyantarbāṣpapūrṇāyatekṣaṇā || 64 ||
[Analyze grammar]
vyasanānalasaṃtaptāḥ patanto bāṣpabindavaḥ |
chamacchamiti majjanti kamalotpalapaṅktiṣu || 65 ||
[Analyze grammar]
kadalīkandalīskandhadolāndolanalīlayā |
lālitodyānakhaṇḍeṣu mukhamācchādya rodimi || 66 ||
[Analyze grammar]
tuṣāranikarākīrṇaṃ kadalīdalamaṇḍapam |
paśyāmyūṣmāṇamujjhantaṃ khadirāṅgārabhīṣaṇam || 67 ||
[Analyze grammar]
nalinīnāladolāsu sārasīṃ sārasāśritām |
dīnānanā vilokyāntarnindāmi nijayauvanam || 68 ||
[Analyze grammar]
ramye rodimi madhyasthe padārthe yāmi saumyatām |
hṛṣyāmyaśobhane dīnā na jāne kimahaṃ sthitā || 69 ||
[Analyze grammar]
dṛṣṭāni kundamandārakumudāni himāni ca |
mayā kāmāgnidagdhānāṃ bhasmānīva diśaṃ prati || 70 ||
[Analyze grammar]
ānīlapallavamṛṇālalatotpalānāṃ kahlārakundakadalīdalamālatīnām |
śayyā mamāṅgacalanena viśoṣayantyā vyarthaṃ gatāni navayauvanavāsarāṇi || 71 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter LXIV
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!