Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter LVII
śrīrāma uvāca |
satyametattvayā brahmanyaduktaṃ sūktisundaram |
akartaiva hi kartātmā bhoktābhoktaiva bhūtakṛt || 1 ||
[Analyze grammar]
sarveśvaraḥ sarvagaśca cinmātramamalaṃ padam |
sthānaṃ bhuvi vapurdevaḥ sarvabhūtāntarasthitaḥ || 2 ||
[Analyze grammar]
hadayaṃgamatāṃ prāptamidānīṃ brahma me vibho |
tvaduktibhiryathāmbhodadhārābhirbhūbhṛdavyathaḥ || 3 ||
[Analyze grammar]
audāsīnyādanicchatvānna bhuṅkte na karoti ca |
samagrālokakāritvādbhuṃkte devaḥ karoti ca || 4 ||
[Analyze grammar]
kiṃtvayaṃ bhagavansphāraḥ saṃśayo me hṛdi sthitaḥ |
taṃ tvaṃ chindhi girā brahmandīdhityenduryathā tamaḥ || 5 ||
[Analyze grammar]
idaṃ sattadidaṃ vā'sadayaṃ so'hamidaṃ natu |
ayameko dvitīyo'yamityādikalanāmayam || 6 ||
[Analyze grammar]
ekasminvidyate'dhvānte nīhāra iva bhāskare |
idaṃ prathamamevācche kathamātmani saṃsthitam || 7 ||
[Analyze grammar]
śrīvasiṣṭha uvāca |
siddhāntakāla evāsya saṃpraśnasyottaraṃ sthiram |
kathayiṣyāmi te rāma yena jñāsyasi tattvataḥ || 8 ||
[Analyze grammar]
mokṣopāyasya siddhāntamasaṃprāpya na rāghava |
śrotuṃ praśnottarāṇyetānyalaṃ yogyo bhaviṣyasi || 9 ||
[Analyze grammar]
kāntāgītagirāṃ rāma taruṇo bhājanaṃ yathā |
praśnānāmuttamoktīnāṃ puṇyakṛdbhājanaṃ tathā || 10 ||
[Analyze grammar]
vṛthā bhavati bāleṣu yathā rāgamayī kathā |
nirarthakālpabodheṣu tathodārodayā kathā || 11 ||
[Analyze grammar]
kasmiṃścideva samaye kiṃcitpuṃso virājate |
phalamābhāti vṛkṣasya śaradyeva na mādhave || 12 ||
[Analyze grammar]
upadeśagiro vṛddhe rañjanā nirmale paṭe |
lagantyudāravijñānakathā cādhigatātmani || 13 ||
[Analyze grammar]
praśnasyāsyottaraṃ pūrvaṃ leśataḥ kathitaṃ mayā |
na vistareṇa tenaitanna jñātaṃ bhavatā sphuṭam || 14 ||
[Analyze grammar]
yadi tvamātmanātmānamadhigacchasi taṃ svayam |
etatpraśnottaraṃ sādhu jānāsyatra na saṃśayaḥ || 13 ||
[Analyze grammar]
mayā siddhāntakāle tu prāptabodhe tvayi sthite |
vaktavyo vistareṇaiva sādho praśnottarakramaḥ || 16 ||
[Analyze grammar]
jānātyātmānamātmaiva kṛta ātmātmanaiva hi |
ātmaiva saṃprasannaḥ sannātmānaṃ pratipadyate || 17 ||
[Analyze grammar]
tadetatkathitaṃ rāma kartrakartṛvicāraṇam |
ajñātatvāttu tāmetāmakṣīṇavāsano bhavet || 18 ||
[Analyze grammar]
baddho hi vāsanābaddho mokṣaḥ syādvāsanākṣayaḥ |
vāsanāstvaṃ parityajya mokṣārthitvamapi tyaja || 19 ||
[Analyze grammar]
tāmasīrvāsanāḥ pūrvaṃ tyaktvā viṣayavāsitāḥ |
maitryādibhāvanānāmnīṃ gṛhāṇāmalavāsanām || 20 ||
[Analyze grammar]
tāmapyantaḥ parityajya tābhirvyavaharannapi |
antaḥśāntasamasteho bhava cinmātravāsanaḥ || 21 ||
[Analyze grammar]
tāmapyatha parityajya manobuddhisamanvitām |
śeṣe sthirasamādhāno yena tyajasi tattyaja || 22 ||
[Analyze grammar]
cinmayaḥ kalanākālaprakāśatimirādikam |
vāsanāṃ vāsitāraṃ ca prāṇaspandanapūrvakam || 23 ||
[Analyze grammar]
samūlamapi saṃtyaktvā vyomasaumyapraśāntadhīḥ |
yastvaṃ bhavasi sadbuddhe sa bhavānastu satkṛtaḥ || 24 ||
[Analyze grammar]
hṛdayātsaṃparityajya sarvameva mahāmatiḥ |
yastiṣṭhati gatavyagraḥ sa muktaḥ parameśvaraḥ || 25 ||
[Analyze grammar]
samādhimatha karmāṇi mā karotu karotu vā |
hṛdayenāstasarvāstho mukta evottamāśayaḥ || 26 ||
[Analyze grammar]
naiṣkarmyeṇa na tasyārtho na tasyārtho'sti karmabhiḥ |
na samādhānajapyābhyāṃ yasya nirvāsanaṃ manaḥ || 27 ||
[Analyze grammar]
vicāritamalaṃ śāstraṃ ciramudgrāhitaṃ mithaḥ |
saṃtyaktavāsanānmaunādṛte nāstyuttamaṃ padam || 28 ||
[Analyze grammar]
dṛṣṭaṃ draṣṭavyamakhilaṃ bhrāntvā bhrāntvā diśo daśa |
janāḥ katipayā eva yathāvastvavalokinaḥ || 29 ||
[Analyze grammar]
yadyadālokyate kiṃcitkaścidyattanna vidyate |
īpsitānīpsitādanyanna tatra yatate janaḥ || 30 ||
[Analyze grammar]
ye kecana samārambhā ye janasya kriyākramāḥ |
te sarve dehamātrārthamātmārthaṃ natu kiṃcana || 31 ||
[Analyze grammar]
pātāle brahmaloke ca svarge ca vasudhātale |
vyomni katipayā eva dṛśyante dṛṣṭadṛṣṭayaḥ || 32 ||
[Analyze grammar]
idaṃ heyamupādeyamidamityasadutthitau |
niścayau galitau yasya jñasyāsāvatidurlabhaḥ || 33 ||
[Analyze grammar]
karotu bhuvane rājyaṃ viśatvambhodamambu vā |
nātmalābhādṛte janturviśrāntimadhigacchati || 34 ||
[Analyze grammar]
ye mahāmatayaḥ santaḥ śūrāścendriyaśatruṣu |
janmajvaravināśāya ta upāsyā mahādhiyaḥ || 35 ||
[Analyze grammar]
sarvatra pañcabhūtāni ṣaṣṭhaṃ kiṃcinna vidyate |
pātāle bhūtale svarge ratimetu kva dhīradhīḥ || 36 ||
[Analyze grammar]
yuktyā vai carato jñasya saṃsāro goṣpadākṛtiḥ |
dūrasaṃtyaktayuktestu mahāmattārṇavopamaḥ || 37 ||
[Analyze grammar]
kadambagolakaistulyaṃ brahmāṇḍaṃ sphāracetasaḥ |
kiṃ prayacchati kiṃ bhuṃkte prāpte'sminsakalepi saḥ || 38 ||
[Analyze grammar]
etadarthamabuddhīnāṃ yanmahāsamarakriyāḥ |
tanmanye rāma dhikkāryaṃ dvandvalakṣakṣayāvaham || 39 ||
[Analyze grammar]
kalpamātreṇa kālena sumahāpelavodare |
tasminnapi hi yo nāśaḥ sarvādhiramahādhiyām || 40 ||
[Analyze grammar]
ātmano jñasya sargāderyanmanāgapi nodgatam |
tasmiñjagattraye prāpte kiṃ cidātmā balī bhavet || 41 ||
[Analyze grammar]
itaḥ śailaśatairvyāptā tatheto jalarāśibhiḥ |
kiyānasya bhuvo deho yenodāraṃ prapūrayet || 42 ||
[Analyze grammar]
na tadasti jagatyasminsapātālasurālaye |
yannāmātmavato jñasya kiṃcitkāryataraṃ bhavet || 43 ||
[Analyze grammar]
ekatāmanuyātasya vyomavadvitatasya ca |
svasthasyātmavato jñasya sthitasyātmanyacetasaḥ || 44 ||
[Analyze grammar]
śarīrajālanīhāradhūsarā śūnyakoṭarā |
śāntasaṃsārasubhagā trilokīvipulātaṭī || 45 ||
[Analyze grammar]
sphārabrahmāmalāmbhodhiphenāḥ sarve kulācalāḥ |
cidādityamahābhāsamṛgatṛṣṇājalaśriyaḥ || 46 ||
[Analyze grammar]
ātmatattvamahāmbhodhivīcayaḥ sargarājayaḥ |
anuttamapadāmbhodavṛṣṭayaḥ śāstradṛṣṭayaḥ || 47 ||
[Analyze grammar]
candrāgnitapanālokā ghaṭakāṣṭhādisannibhāḥ |
prakāśanīyāścidrūpatviṣo malakaṇāstathā || 48 ||
[Analyze grammar]
viharanti svamātmānaḥ saṃsāravanacāriṇaḥ |
kāmabhogolapagrāsamṛgā narasurāsurāḥ || 49 ||
[Analyze grammar]
asthikhaṇḍārgalāmūrdhapidhānāḥ snāyuśrṛṃkhalāḥ |
jagaddehā jarajjīvaraktamāṃsasamuvadgakāḥ || 50 ||
[Analyze grammar]
vanamālāmṛgā mugdhāḥ purasaṃcārasaṃsthitau |
bālabuddhivinodāya yojitāścarmaputrikāḥ || 51 ||
[Analyze grammar]
naivaṃvidhodāramanā manāgapi mahāmatiḥ |
na jñaścalati bhogaudhairmandavātairivācalaḥ || 52 ||
[Analyze grammar]
tasminkila pade rāma jñastiṣṭhati mahottame |
yasmiṃścandrārkadeśo'pi na pātālamiva sthitaḥ || 53 ||
[Analyze grammar]
yasyālokāllokapālāḥ samālokāḥ suvedinaḥ |
śarīraṃ pāntyayamiva paśyanmūḍhāḥ kṣapārṇave || 54 ||
[Analyze grammar]
na kecana jagadbhāvāstattvajñaṃ rañjayantyamī |
apyabhyāsagatāḥ sphārahṛdayaṃ khamivāmbudāḥ || 55 ||
[Analyze grammar]
na kecana jagadbhāvāstattvajñaṃ rañjayantyamī |
markaṭā iva nṛtyanto gaurīlāsyārthinaṃ haram || 56 ||
[Analyze grammar]
na kecana jagadbhāvāstattvajñaṃ rajayantyamī |
prāktanapratibimbaśrī ratnaṃ kumbhagataṃ yathā || 57 ||
[Analyze grammar]
vajrārpitopamamasanmayamambubhaṅgatuṅgaṃ taraṅgakṛtabimbamivāvalokya |
lolāṃ tadīhitasukheṣu ratiṃ na yāti tajjñaḥ kuśaivalalaveṣviva rājahaṃsaḥ || 58 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter LVII
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!