Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter XCVIII
śrīvasiṣṭha uvāca |
yataḥkutaścidutpannaṃ cittaṃ yatkiṃcideva hi |
nityamātmavimokṣāya yojayedyatnato'nagha || 1 ||
[Analyze grammar]
saṃyojitaṃ pare cittaṃ śuddhaṃ nirvāsanaṃ bhavet |
tatastu kalpanāśūnyamātmatāṃ yāti rāghava || 2 ||
[Analyze grammar]
cittāyattamidaṃ sarvaṃ jagatsthiracarātmakam |
cittādhīnavato rāma bandhamokṣāvapi sphuṭam || 3 ||
[Analyze grammar]
atrārthe kathyamānaṃ me cittākhyānamanuttamam |
brahmaṇā yatpurā proktaṃ śrṛṇu rāmātiyatnataḥ || 4 ||
[Analyze grammar]
asti rāmāṭavī sphārā śūnyāśāntātibhīṣaṇā |
yojanānāṃ śataṃ yasyāṃ lakṣyate kaṇamātrakam || 5 ||
[Analyze grammar]
tasyāmeko hi puruṣaḥ sahasrakaralocanaḥ |
paryākulamatirbhīmaḥ saṃsthito vitatākṛtiḥ || 6 ||
[Analyze grammar]
sa sahasreṇa bāhūnāmādāya parighānbahūn |
praharatyātmanaḥ pṛṣṭhe svātmanaiva palāyate || 7 ||
[Analyze grammar]
dṛḍhaprahāraiḥ praharansvayamevātmanātmani |
pravidravati bhītātmā sa yojanaśatānyapi || 8 ||
[Analyze grammar]
krandanpalāyamāno'sau gatvā dūramitastataḥ |
śramavānvivaśākāro viśīrṇacaraṇāṅgakaḥ || 9 ||
[Analyze grammar]
patito'vaśa evāśu mahatyandho'ndhakūpake |
kṛṣṇarātritamobhīme nabhogambhīrakoṭare || 10 ||
[Analyze grammar]
tataḥ kālena bahunā so'ndhakūpātsamutthitaḥ |
punaḥ prahāraiḥ praharanvidravatyātmanātmanaḥ || 11 ||
[Analyze grammar]
punardūrataraṃ gatvā karañjavanagulmakam |
praviṣṭaḥ kaṇṭakavyāptaṃ śalabhaḥ pāvakaṃ yathā || 12 ||
[Analyze grammar]
tasmātkarañjagahanādviniḥsṛtya kṣaṇādiva |
punaḥ prahāraiḥ praharanvidravatyātmanātmanaḥ || 13 ||
[Analyze grammar]
punardūrataraṃ gatvā śaśāṅkakaraśītalam |
kadalīkānanaṃ kāntaṃ saṃpraviṣṭo hasanniva || 14 ||
[Analyze grammar]
kadalīkhaṇḍakāttasmādviniḥsṛtya kṣaṇātpunaḥ |
svayaṃ prahāraiḥ praharanvidravatyātmanātmani || 15 ||
[Analyze grammar]
punardūrataraṃ gatvā tamevāndho'ndhakūpakam |
sa saṃpraviṣṭastvarayā viśīrṇāvayavākṛtiḥ || 16 ||
[Analyze grammar]
andhakūpātsamutthāya praviṣṭaḥ kadalīvanam |
kadalīkānanācchvabhraṃ karañjavanagulmakam || 17 ||
[Analyze grammar]
karañjakānanātkūpaṃ kūpādrambhāvanāntaram |
praviśanpraharaṃścaiva svayamātmani saṃsthitaḥ || 18 ||
[Analyze grammar]
evaṃrūpanijācāraḥ so'valokya ciraṃ mayā |
avaṣṭabhya balādeva muhūrtaṃ rodhitaḥ pathi || 19 ||
[Analyze grammar]
pṛṣṭaḥ sa kastvaṃ kimidaṃ kenārthena karoṣi vā |
kiṃ nāmābhimataṃ te'tra kiṃ mudhā parimuhyasi || 20 ||
[Analyze grammar]
iti pṛṣṭena kathitaṃ tena me raghunandana |
nāhaṃ kaścinna caivedaṃ mune kiṃcitkaromyaham || 21 ||
[Analyze grammar]
tvayāhamavabhagno'smi tvaṃ me śatruraho vata |
tvayā dṛṣṭo'smi naṣṭo'smi duḥkhāya ca sukhāya ca || 22 ||
[Analyze grammar]
ityuktvā viklavānyaṅgānyālokya svānyatuṣṭimān |
rurodātiravaṃ dīno megho varṣannivāṭavīm || 23 ||
[Analyze grammar]
kṣaṇamātreṇa tatrāsāvupasaṃhṛtya rodanam |
svānyaṅgāni samālokya jahāsa ca nanāda ca || 24 ||
[Analyze grammar]
athāṭṭahāsaparyante sa pumānpurato mama |
krameṇa tāni tatyāja svānyaṅgāni samaṃtataḥ || 25 ||
[Analyze grammar]
prathamaṃ patitaṃ tasya śiraḥ paramadāruṇam |
tataste bāhavaḥ paścādvakṣastadanu codaram || 26 ||
[Analyze grammar]
atha kṣaṇena sa pumāṃstānyaṅgāni yathākramam |
saṃtyajya niyateḥ śaktyā kvāpi gantumupasthitaḥ || 27 ||
[Analyze grammar]
dṛṣṭavānahamekānte punaranyaṃ tathā naram |
so'pi prahārānparitaḥ prayacchansvayamātmani || 28 ||
[Analyze grammar]
bāhubhiḥ pīvarākāraiḥ svayameva palāyate |
kūpe patati kūpāttu samutthāyābhidhāvati || 29 ||
[Analyze grammar]
punaḥ patati kuṇḍe'ntaḥ punarārtaḥ palāyate |
punaḥ praviśati śvabhraṃ kṣaṇaṃ śiśirakānanam || 30 ||
[Analyze grammar]
kaṣṭaṃ punaḥpunastuṣṭaḥ punaḥ praharati svayam |
evaṃprāyanijācāraściramālokya sasmayam || 31 ||
[Analyze grammar]
sa mayā samavaṣṭabhya paripṛṣṭastathaiva hi |
tenaivāsau krameṇādya ruditvā saṃprahasya ca || 32 ||
[Analyze grammar]
aṅgairviśīrṇatāmetya yayāvalamalakṣyatām |
vicārya niyateḥ śaktiṃ tato gantumupasthitaḥ || 33 ||
[Analyze grammar]
dṛṣṭavānahamekānte punaranyaṃ tathā naram |
praharaṃstadvadevāsau svayameva palāyate || 34 ||
[Analyze grammar]
palāyamānaḥ patito mahatyandhe'ndhakūpake |
tatrāhaṃ suciraṃ kālamavasaṃ tatpratīkṣakaḥ || 35 ||
[Analyze grammar]
yāvatsa sucireṇāpi kūpānnābhyuditaḥ śaṭhaḥ |
athāhamutthito gantuṃ dṛṣṭavānpuruṣaṃ punaḥ || 36 ||
[Analyze grammar]
tādṛśaṃ tādṛśākāraṃ prapatantaṃ tathaiva ca |
avaṣṭabhya tathaivāśu tasya proktaṃ punarmayā || 37 ||
[Analyze grammar]
tathaivotpalapatrākṣa nāsau tadavabuddhavān |
kevalaṃ māmasau mūḍho naiva jānāsi kiṃcana || 38 ||
[Analyze grammar]
āḥ pāpa durdvijetyuktvā svavyāpāraparo yayau |
atha tasminmahāraṇye tathā viharatā mayā || 39 ||
[Analyze grammar]
bahavastādṛśā dṛṣṭāḥ puruṣā doṣakāriṇaḥ |
matpṛṣṭāḥ kecidāyānti svapnasaṃbhramavacchamam || 40 ||
[Analyze grammar]
maduktaṃ nābhinandanti kecicchavatanuṃ yathā |
vinipatyāndhakūpebhyaḥ kecittatprotthitāḥ punaḥ || 41 ||
[Analyze grammar]
kadalīkhaṇḍakātkeciccireṇāpi na nirgatāḥ |
kecidantarhitāḥ sphāre karañjavanagulmake || 42 ||
[Analyze grammar]
na kvacitsthitimāyānti keciddharmaparāyaṇāḥ |
evaṃvidhā sā vitatā raghūdvaha mahāṭavī || 43 ||
[Analyze grammar]
adyāpi vidyate yasyāmitthaṃ te puruṣāḥ sthitāḥ |
sā ca dṛṣṭā tvayā rāma tvayeha vyavahāriṇī |
bālyāttu buddhitattvasya na tāṃ smarasi rāghava || 44 ||
[Analyze grammar]
sā bhīṣaṇā vividhakaṇṭakasaṅkaṭāṅgī ghorāṭavī ghanatamogahanāpi loke |
āgatya nirvṛtimalabdhaparāvabodhairāsevyate kusumagulmakavāṭikeva || 45 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter XCVIII
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!