Moksopaya [sanskrit]
192,019 words | ISBN-10: 8120831470 | ISBN-13: 9788120831476
This Sanskrit edition of the Moksopaya. It is a large philosophical text dealing with “the science of liberation”. Similar to the Yoga-vasistha in content, the Mokshopaya-shastra was likely its predecessor, said to contain 30,000 shlokas (metrical verses). One of the core philosophies of the texts teaches the non-existence of cognitive objects; while holding such a view leads to an attitude of dispassion towards worldly matters.
Chapter 7
mohamāhātmyaṃ nāma sargaḥ |
saptamaḥ sargaḥ |
vasiṣṭhaḥ |
yanmuktāvalitā ratnabhūṣitā bhānti yoṣitaḥ |
madendāv udite kṣubdhakāmakṣīrārṇavormayaḥ || 1 ||
[Analyze grammar]
sauvarṇāmbhojakośasthalolālipaṭalaśriyam |
dhārayanti dṛśaḥ strīṇāṃ kapoladaladolitāḥ || 2 ||
[Analyze grammar]
udyānavanaṣaṇḍeṣu bhūmau kṛtapadā madhau |
hṛdyāḥ sumanaso bhānti hāsā iva manobhuvaḥ || 3 ||
[Analyze grammar]
kravyādagṛdhragomāyukauleyakavalāṅgikāḥ |
striyaḥ samupamīyante candracandanapaṅkajaiḥ || 4 ||
[Analyze grammar]
sauvarṇakalaśāmbhojakorakottuṅgaliṅgavat |
dṛśyate strīstanaśreṇī raktapratisamudgikā || 5 ||
[Analyze grammar]
rasāyanenduniṣṣyandamadhubimbāsavadravaiḥ |
oṣṭhābhidho māṃsalavo lālākta upamīyate || 6 ||
[Analyze grammar]
śalmalyaṣṭhīlikākārā bhujāḥ krūrāsthiśaṅkavaḥ |
bāhūbāhu latāśabdairvarṇyante kavibhiśśubhaiḥ || 7 ||
[Analyze grammar]
kadalīstambhasambhārasundarī sundarīratā |
ūruśobhoditānaṅgatoraṇaśrīrvirājate || 8 ||
[Analyze grammar]
āpātamātramadhurā madhye dvandvānupātinī |
śīghrāvasānavirasā lakṣmīrapyabhivāñchyate || 9 ||
[Analyze grammar]
samupaiti matirduḥkhaṃ duḥkhaṃ ca śataśākhatām |
duḥkhaśākhāsu jāyante nānākarmaphalaśriyaḥ || 10 ||
[Analyze grammar]
baddhajālaghanākārāḥ kārārthamiva rajjavaḥ |
vīrudhaḥ prāvṛṣīvāśāḥ pratānagahanasthitāḥ || 11 ||
[Analyze grammar]
sāratāṃ mohamihikā kāryākāryavikāriṇī |
yamunā prāvṛṣīvaiti timiraśyāmalāciram || 12 ||
[Analyze grammar]
kaṭūkṛtāntaḥkaraṇo nānākāravikāradaḥ |
svadate vigatasnehaṃ janmaprativiṣārasaḥ || 13 ||
[Analyze grammar]
vyādhūtajarjarājīrṇajanatāparṇarājayaḥ |
svakarmapavanā vānti nānākanakareṇavaḥ || 14 ||
[Analyze grammar]
kālaḥ kavalitānantajagatpakvaphalo'pyayam |
ghasmarāpārajaṭharaḥ kalpairapi na tṛpyati || 15 ||
[Analyze grammar]
mohamārutapā mattāstvarāviṣavikāriṇaḥ |
sphurantīhāhayaścittabile balavadāpadaḥ || 16 ||
[Analyze grammar]
cintāpiśācyopahatā vivekendūdayaṃ vinā |
tamasaiva nirālokā yāti yauvanayāminī || 17 ||
[Analyze grammar]
jihvā jarjaratāmeti prākṛtānunayajvaraiḥ |
padmakoṭarakoṇasthamapi pattraṃ himairiva || 18 ||
[Analyze grammar]
duḥkhajīvamahāṣṭhīlaḥ kaṣṭakaṇṭakasaṅkaṭaḥ |
sahasraśākhatāṃ yāti dāridryadṛḍhaśalmaliḥ || 19 ||
[Analyze grammar]
antaśśūnyonnatadhvastacittacaityakṛtālayaḥ |
yācñābahulayāminyāṃ lobholūko vivalgati || 20 ||
[Analyze grammar]
pūrvaṃ gṛhītvā karṇābhyāṃ sphurantamabhitaściram |
jarājarjaramārjārī yauvanākhuṃ nikṛntati || 21 ||
[Analyze grammar]
nissārā kramaśaḥ krāntadharādharasamunnatiḥ |
diṇḍīrapiṇḍikeveyaṃ sṛṣṭirāyāti puṣṭatām || 22 ||
[Analyze grammar]
ābhāsapuṣpadhavalā jagatpallavaśālinī |
sattālatā vikasitā dharmārthaphaladhāriṇī || 23 ||
[Analyze grammar]
surācalamahāsthūṇaṃ candrasūryagavākṣakam |
gaganācchādanaṃ cāru dhriyate trijagadgṛham || 24 ||
[Analyze grammar]
saṃsārasarasi sphāre caranti prāṇaṣaṭpadāḥ |
śarīrapuṣkareṣvantaścidrūparasapāyinaḥ || 25 ||
[Analyze grammar]
nabhomārgamahānīlakuṭṭime kāntiśālinī |
bhuvanāvavarasyāntaḥ sphuratyādityadīpikā || 26 ||
[Analyze grammar]
āśātantunibaddhāṅgī janatājīrṇapakṣiṇī |
svavāsanāśalākānte nibaddhendriyapañjare || 27 ||
[Analyze grammar]
anāratapatajjātabhūtaparṇaparamparā |
spandate'jagarāmṛṣṭā saṃsṛtivratatiściram || 28 ||
[Analyze grammar]
pṛṣṭhe katipayaṃ kālamadṛṣṭāḥ kālajālinā |
adhaḥkṛtogranarakapaṅkāśśaṅkojjhitāḥ kṣaṇam || 29 ||
[Analyze grammar]
bhuktendukhaṇḍakabisā nīlanīradaśevale |
svargamārgasarasyantaḥ sphuranti surasārasāḥ || 30 ||
[Analyze grammar]
nānāphalāvalimatī vāsanājalamālitā |
spandāmodamayī sphītā kriyāvikasitābjinī || 31 ||
[Analyze grammar]
varākī sṛṣṭiśapharī sphurantī bhavapalvale |
kṛtāntavṛddhagṛdhreṇa śaṭhena vinigīryate || 32 ||
[Analyze grammar]
taraṅgaphenamāleva saivānyeva ca bhaṅgurā |
śvaśśvo'parendulekheva samudeti vicitratā || 33 ||
[Analyze grammar]
bhūribhūtaśarāvāṇi kṣaṇabhaṅgīni kurvatā |
idaṃ kālakulālena cakraṃ viparivartyate || 34 ||
[Analyze grammar]
asaṅkhyātānyanalpāni sañjātānyacale pade |
jagajjaṅgalajālāni dagdhāni yugavahninā || 35 ||
[Analyze grammar]
bhāvābhāvairaparyantaiḥ sukhaduḥkhadaśāśataiḥ |
vaiparītyaṃ prayātīyamajasraṃ jāgatī sthitiḥ || 36 ||
[Analyze grammar]
kṣubdhairyugaparāvartairvāsanāśṛṅkhalombhitā |
mohāśaninipātaiśca na rugṇā dhruvadhīratā || 37 ||
[Analyze grammar]
śataśo vidrutārīndrairdanuputrairabhidrutām |
bhagabhagnatrapāmaindrīṃ tanuṃ vahati vāsanā || 38 ||
[Analyze grammar]
viśatyavirataṃ dhūtasargapāṃsuparamparā |
nityaṃ niyativātyeyaṃ kālavyālagalāntaram || 39 ||
[Analyze grammar]
padārthāmbhāṃsi sarvāṇi phalaphenāni sarvataḥ |
patantyaviratāpātamabhāvavaḍavāmukham || 40 ||
[Analyze grammar]
sphurantyākasmikodbhūtā vicitrā dravyaśaktayaḥ |
svabhāvamātrasampannāḥ spandaśriya ivāmbhasām || 41 ||
[Analyze grammar]
bhūtamauktikasampūrṇānbṛhataḥ subahūnapi |
jagatkalabhakānatti kṛtāntodriktakesarī || 42 ||
[Analyze grammar]
kulaśailaphalā meghapakṣapuñjā jalāsṛjaḥ |
jāyante ca mriyante ca ḍīyante ca jagatkhagāḥ || 43 ||
[Analyze grammar]
cidbhittau spandaśubhrāyāṃ raṅgaiḥ pañcabhirindriyaiḥ |
unmīlayati saṃsāracitrāṇi vidhicitrakṛt || 44 ||
[Analyze grammar]
ajasragatvarīṃ sarvaparispandavidhāyinīṃ |
nimeṣaśatabhāgāṅgīmacchāmutsāhitāṅkurām || 45 ||
[Analyze grammar]
sūkṣmāṃ kālasya kalanāṃ svasamutthānakāriṇīm |
dhyānenevānvavekṣante sthirāḥ sthāvarajātayaḥ || 46 ||
[Analyze grammar]
rāgadveṣasamutthena bhāvābhāvamayena ca |
jarāmaraṇamohena jīrṇā jaṅgamajātayaḥ || 47 ||
[Analyze grammar]
svaduṣkṛtottamadhyānadhāriṇyo dharaṇītale |
niyatyā niyataṃ kālaṃ pīḍyante kīṭapaṅktayaḥ || 48 ||
[Analyze grammar]
kṣaṇenādṛśya evedaṃ nigiratyakhilaṃ sukhī |
sudurlakṣyabilaḥ kālavyālo vipulabhogavān || 49 ||
[Analyze grammar]
kṣaṇādikalpaparyantastejastimirarañjanāt |
kālena kiñcidālakṣyaḥ svakāya urarīkṛtaḥ || 50 ||
[Analyze grammar]
śītavātātapaprauḍhāḥ prollasatpuṣpadīptayaḥ |
phalapradāścarantīha kālakhe ṣaḍṛtugrahāḥ || 51 ||
[Analyze grammar]
brahmāṇḍabhaikṣabhāṇḍe'sau kālī bhagavatī kriyā |
svayaṃ dattvaiva dattvaiva bhūtabhikṣāṃ jighṛkṣati || 52 ||
[Analyze grammar]
payaḥpaṭalaviśrāntatrailokyāmbhojakoṭare |
karoti ghuṅghumaṃ bhūri bhūtabhramarapeṭakaḥ || 53 ||
[Analyze grammar]
timirānīlakavarī arkenducapalekṣaṇā |
brahmopendraharendrādidharāgirivarāṅgikā || 54 ||
[Analyze grammar]
brahmatattvaikapitṛkā lambamānapayodharā |
cicchaktimātṛkā sthūlā taralā ghanacāpalā || 55 ||
[Analyze grammar]
tārakājāladaśanā sandhyāruṇatarādharā |
samastapadminīhastā śatakratupurānanā || 56 ||
[Analyze grammar]
saptābdhimuktālatikā nīlāmbaraparāvṛtā |
jambudvīpamahānābhirvanaśrīromarājikā || 57 ||
[Analyze grammar]
bhūtvā bhūtvā vinaśyantī trilokīvṛddhakāminī |
asakṛjjāyate naṣṭā bhūrivibhramakāriṇī || 58 ||
[Analyze grammar]
magnamanyairathonmagnaṃ bhīme kālamahārṇave |
pratikalpakṣaṇaṃ kṣīṇairbrahmāṇḍasphuṭabudbudaiḥ || 59 ||
[Analyze grammar]
kālāgādhasarasyāṃ tu sthitvā sthitvā punaḥ punaḥ |
kalpamātranimeṣeṇa ḍīnaṃ saṃsārasārasaiḥ || 60 ||
[Analyze grammar]
utpatyotpatya nāśinyaḥ santatāḥ sṛṣṭividyutaḥ |
kālameghe sphurantyetāścitprakāśamanoramāḥ || 61 ||
[Analyze grammar]
pradhvanadbhūtavihagāḥ patantyaviratadrutāḥ |
kālatālātkilottālādbrahmāṇḍaphalapālayaḥ || 62 ||
[Analyze grammar]
unmeṣakṛtavairiñcasṛṣṭayo devanāyakāḥ |
nimeṣakṛtasaṃhārāḥ santi kecana kutracit || 63 ||
[Analyze grammar]
nimeṣonmeṣasaṅkṣīṇakalpajālāḥ sahasraśaḥ |
rudrāḥ kecana vidyante kasmiṃścitparame pure || 64 ||
[Analyze grammar]
te'pi yasya nimeṣeṇa bhavanti na bhavanti vā |
tādṛśo'pyasti deveśo hyananteyaṃ kriyāsthitiḥ || 65 ||
[Analyze grammar]
anantasaṅkalpamaye śūnye ca brahmaṇaḥ pade |
na sambhavanti kā nāma śaktayaścitrayuktayaḥ || 66 ||
[Analyze grammar]
evamakṣīṇasaṅkalpakalpārthabharabhāsvarā |
jāgatī kalanā yeyaṃ tadajñānavijṛmbhitam || 67 ||
[Analyze grammar]
yatsampado yaduta santatamāpadaśca yadbālyayauvanajarāmaraṇopatāpāḥ |
yanmajjanaṃ ca sukhaduḥkhaparamparābhirajñānatīvratimirasya vibhūtayastāḥ || 68 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Moksopaya Chapter 7
The Yogavasistha of Valmiki
by Vasudeva Laxmana Sharma Pansikar (2008)
With the Commentary Vasistha Maharamayana Tatparyaprakasa (Volume I and II): Sanskrit Only; [Motilal Banarsidass Publishers Pvt. Ltd.]
Buy now!