Moksopaya [sanskrit]
192,019 words | ISBN-10: 8120831470 | ISBN-13: 9788120831476
This Sanskrit edition of the Moksopaya. It is a large philosophical text dealing with “the science of liberation”. Similar to the Yoga-vasistha in content, the Mokshopaya-shastra was likely its predecessor, said to contain 30,000 shlokas (metrical verses). One of the core philosophies of the texts teaches the non-existence of cognitive objects; while holding such a view leads to an attitude of dispassion towards worldly matters.
Chapter 3
viśvāmitravākyaṃ nāma sargaḥ |
tṛtīyaḥ sargaḥ |
vasiṣṭhaḥ |
pūrvamuktaṃ bhagavatā yajjñānaṃ padmajanmanā |
sargādau lokaśāntyarthaṃ tadidaṃ kathayāmyaham || 1 ||
[Analyze grammar]
rāmaḥ |
kathayiṣyasi vistīrṇāṃ bhagavanmokṣasaṃhitāṃ |
imaṃ tāvatkṣaṇaṃ jātaṃ saṃśayaṃ me nivāraya || 2 ||
[Analyze grammar]
pitā śukasya sarvajño gururvyāso mahāmuniḥ |
videhamukto na kathaṃ kathaṃ muktaḥ suto'sya saḥ || 3 ||
[Analyze grammar]
vasiṣṭhaḥ |
paramārkaprakāśāntastrijagattrasareṇavaḥ |
utpatyotpatya līnā ye na saṅkhyāmupayānti te || 4 ||
[Analyze grammar]
vartamāne ca yāḥ santi trailokyagaṇakoṭayaḥ |
śakyante naiva saṅkhyātuṃ tāśca kāścana kenacit || 5 ||
[Analyze grammar]
bhaviṣyanti parāmbhodhau jagatsargataraṅgakāḥ |
ye tāṃśca parisaṅkhyātuṃ saṅkathaiva na vidyate || 6 ||
[Analyze grammar]
rāmaḥ |
yā bhūtā yā bhaviṣyantyo jagatsargaparamparāḥ |
tāsāṃ vicāraṇaṃ yuktaṃ vartamānāsu kā kathā || 7 ||
[Analyze grammar]
vasiṣṭhaḥ |
tiryakpuruṣadevāderyo yo rāma vinaśyati |
tasminneva pradeśe'sau tadaivedaṃ prapaśyati || 8 ||
[Analyze grammar]
ātivāhikanāmnāntaḥ svahṛdyeva jagattrayam |
vyomni cittaśarīreṇa vyomātmānubhavatyajaḥ || 9 ||
[Analyze grammar]
evaṃ mṛtā mriyante ca mariṣyanti ca koṭayaḥ |
bhūtānāṃ yā jagantyāsāmuditāni pṛthakpṛthak || 10 ||
[Analyze grammar]
durvātabhūkampa iva piśācatrastabālavat |
muktālīvāmale vyomni nauspandataruyānavat || 11 ||
[Analyze grammar]
svapnasaṃvittipuravatsmṛtijātakhavṛkṣavat |
jagatsaṃsaraṇaṃ svāntarmṛto'nubhavati svayam || 12 ||
[Analyze grammar]
tatrātipariṇāmena tadeva ghanatāṃ gatam |
iha loko'yamityeva jīvākāśe vijṛmbhate || 13 ||
[Analyze grammar]
punastatraiva janmehāmaraṇādyanubhūtimān |
paralokaṃ kalpayati mṛtastatra tathā punaḥ || 14 ||
[Analyze grammar]
tadantaranye puruṣāsteṣāmantastathā pare |
saṃsārā iti bhāntīme kadalīdalapīṭhavat || 15 ||
[Analyze grammar]
na pṛthvyādimahābhūtagaṇā na ca jagatkramāḥ |
mṛtānāṃ santi tatrāpi tathāpyeṣāṃ jagadbhramāḥ || 16 ||
[Analyze grammar]
avidyaivamananteyaṃ nānāprasavaśālinī |
jaḍānāṃ saridādīrghā jagatsargataraṅgiṇī || 17 ||
[Analyze grammar]
paramārthāmbudhau sphāre rāma sargataraṅgakāḥ |
bhūyo bhūyo vivartante ta evānye ca bhūriśaḥ || 18 ||
[Analyze grammar]
sarvataḥ sadṛśāḥ kecitkulakramamanoguṇaiḥ |
kecidardhena sadṛśāḥ keciccātivilakṣaṇāḥ || 19 ||
[Analyze grammar]
imaṃ vyāsamuniṃ tatra dvātriṃśaṃ saṃsmarāmyaham |
yathāsambhavayā jñānadṛśā darśasamānayā || 20 ||
[Analyze grammar]
dvādaśānyadhiyastatra kulākārehitaiḥ samāḥ |
daśa sarvasamākārāśśiṣṭāḥ kulavilakṣaṇāḥ || 21 ||
[Analyze grammar]
adyāpyanye bhaviṣyanti vyāsavālmīkayastathā |
bhṛgvaṅgiraḥpulastyāśca tathaivāthānya eva ca || 22 ||
[Analyze grammar]
nānāsurarṣidevānāṃ gaṇāḥ sambhūya bhūriśaḥ |
utpadyante vilīyante kadācicca pṛthakpṛthak || 23 ||
[Analyze grammar]
brahmadvāsaptatestretā āsīdasti bhaviṣyati |
sa evānyaśca lokaśca tvaṃ cāhaṃ ceti vedmyaham || 24 ||
[Analyze grammar]
krameṇāsya muneritthaṃ vyāsasyādbhutakarmaṇaḥ |
saṃlakṣyate'vatāro'yaṃ daśamo dīrghadarśinaḥ || 25 ||
[Analyze grammar]
abhūma vyāsavālmīkiyuktā vayamanekaśaḥ |
abhūma vayameveme nānākārāḥ samāśayāḥ || 26 ||
[Analyze grammar]
bhāvyamadyāpyaneneha nanu vārāṣṭakaṃ punaḥ |
bhūyo'pi bhārataṃ nāma svetihāsaṃ kariṣyati || 27 ||
[Analyze grammar]
kṛtvā vedavibhāgaṃ ca nītvānena kulaṃ prathām |
brahmatvaṃ ca tato gatvā bhāvyaṃ vaidehamokṣiṇā || 28 ||
[Analyze grammar]
vītaśokabhayaśśānto nirvāṇo gatakalpanaḥ |
jīvanmukto jitamanā vyāso'yamiti varṇitaḥ || 29 ||
[Analyze grammar]
vittabandhuvayaḥkarmavidyāvijñānaceṣṭitaiḥ |
samāni santi bhūtāni sarge sarge punaḥ punaḥ || 30 ||
[Analyze grammar]
kvacitsargaśataistāni bhavanti na bhavanti vā |
kadācidapi māyeyamitthamantavivarjitā || 31 ||
[Analyze grammar]
gacchatīyaṃ viparyāsaṃ bhūribhūtaparamparā |
bījarāśirivājasramupyamānaḥ punaḥ punaḥ || 32 ||
[Analyze grammar]
tenaiva sanniveśena tathānyena punaḥ punaḥ |
sargākārāḥ pravartante taraṅgāḥ kālavāridheḥ || 33 ||
[Analyze grammar]
āśvastāntaḥkaraṇaḥ kṣīṇavikalpaḥ svarūpasāramayaḥ |
paramaśamāmṛtatṛptastiṣṭhati vidvānnirāvaraṇaḥ || 34 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Moksopaya Chapter 3
The Yogavasistha of Valmiki
by Vasudeva Laxmana Sharma Pansikar (2008)
With the Commentary Vasistha Maharamayana Tatparyaprakasa (Volume I and II): Sanskrit Only; [Motilal Banarsidass Publishers Pvt. Ltd.]
Buy now!