Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 76
vātapittajitāṃgryaṃ saṃskāraṃ cānurudhyate||86||
sutarāṃ taddhyato dadyādyathāsvauṣadhasādhitam||87||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
yasmāddhṛtaṃ sarveṣāṃ vātapittajitāmagryaṃ yathā na tathā'nyānyauṣadhāni vātapittajintīti| ata eva prāgabhyadhāt (ślo. 82)- "sarpirdadyātkaphe mande vātapittottare jvare|" ityādi| yasmāccha ghṛtaṃ saṃskāramanurudhyateanuvartate| guṇāntarādhānaṃ-saṃskāraḥ| taṃ ca yasmāddhṛtaṃ suṣṭvatiśayavailakṣaṇyādanurudhyate-ātmasātkaroti| tailādirapi snehaḥ saṃskāramanuvartate| na tu yathā ghṛtaṃ svaśaityamajahadeva saṃskāramanuvartata iti| etaccha snehavidhau pratipāditameva| amumeva cha nyāyamaṅgīkṛtya munirapyavocat (ca.ni.a.1/40)-"nānyaḥ snehastathā kaścit saṃskāramanuvartate| yathā sarpirataḥ sarpiḥ sarvasnehottamaṃ matam||" iti| hi-yasmāt, sutarāṃ saṃskāramanurudhyate ghṛtam, tasmāddhṛtaṃ jīrṇe vātapittottare nirvikalpaṃ dadyāt| kīdṛśam? yathāsvauṣadhasādhitam,yathāyathaṃ vyādhipratipakṣairauṣadhaiḥ pakvam|