Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 10
pūrṇaṣoḍaśavarṣā strī pūrṇaviṃśena saṅgatā||8||
śuddhe garbhāśaye mārge rakte śukre'nile hṛdi||8||
vīryavantaṃ sutaṃ sūte tato nyūnābdayoḥ punaḥ||9||
rogyalpāyuradhanyo vā garbho bhavati naiva vā||9||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
pūrṇāni ṣoḍaśavarṣāṇi yasyāḥ sā, evaṃvidhā strī pūrṇaviṃśena nareṇa saṅgatā-mithunatāṃ yātā satī, garbhāśayādiṣu śuddheṣu vīryavantaṃ-sāmarthyayuktaṃ, putraṃ sūte-janayati| prāyikaṃ caitat, arvāgapi sādhugarbhadarśanāt| ata evāyameva tantrakāro'nyathā saṅgrahe jagāda (śā. a. 1)- "ṣoḍaśavarṣāyāṃ pañcaviṃśativarṣaḥ putrārthaṃ prayateta|" iti| viṃśateḥ pūraṇa iti ḍaṭiti "viṃśateḥ" iti tilope viṃśaśabdaḥ| pūrṇo viṃśo yasyeti pūrṇaviṃśaḥ| garbhasyāśayo garbhāśayaḥ, tasmin| śuddhe-nirmale, vātādibhiraduṣṭe| tathā, mārgeprakṛtatvādapatyamārge, vātādibhiraduṣṭe| tathā, raktestrīrajasi, śuddhe| tathā, śukre-puṃbīje, śuddhe| tathā, anile śuddhepittādibhiranāvṛte| tathā, hṛdi-śuddhedoṣānadhiṣṭhite'santapte| tataḥ-pūrvoktādvayaḥparimāṇāt, nyūnābdayoḥ-hīnavarṣayoḥ strīpuruṣayoḥ pañcadaśāṣṭādaśavarṣayoḥ, rogī bhavati| rogītyatiśaya inirmatvarthīyaḥ| tathotpanno'lpāyuradhanyaśca-apraśasto, garbho bhavati| na bhavatyeva vā|