Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 17
datte tūttānadehasya pāṇinā tāḍayetsphijau||27||
tatpārṣṇibhyāṃ tathā śayyāṃ pādataśca trirutkṣipet||27||
tataḥ prasāritāṅhgasya sopadhānasya pārṣṇike||28||
āhanyānmuṣṭinā'ṅhgaṃ ca snehenābhyajya mardayet||28||
vedanārtamiti sneho na hi śīghraṃ nivartate||29||
yojyaḥ śīghraṃ nivṛtte'nyaḥ sneho'tiṣṭhannakāryakṛt||29||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
datte ca bastisnehe sati, uttānagātrasya tu tasya sphijau hastenāhanyāt| tathā-tenaiva prakāreṇa, tatpārṣṇibhyāṃ sphijau tāḍayet| śayyāṃ-khaṭvāṃ ca, pādataḥcaraṇadeśāt, trīn vārānutkṣipet, na tu mūrdhataḥ| tataḥśayyotkṣepādanantaraṃ, prasāritaśarīrasya dattagaṇḍukasya pārṣṇike-pārṣṇī, mṛṣṭyā''ahanyāt| aṅgaṃ-śarīraṃ ca, snehena-tailādinā, abhyajya mardayet| kimevaṃ kriyate? ityāha-aṅgaṃ vedanārtaṃ-pīḍāturaṃ, iti-hetoryasmādāśu sneho na nivartate| śīghramapayāte ca snehe satyaparaḥ sneho deyaḥ| kasmādevaṃ vidhīyate? ityāha-snehaḥ śarīrābhyantare'tiṣṭhan naiva kāryakṛt-na snehane samartha ityarthaḥ|