Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 21
jaghanyamadhyapravare tu vegā-ścatvāra iṣṭā vamane ṣaḍaṣṭau||31||
daśaiva te dvitriguṇā vireke prasthastathā syāddvicaturguṇaśca||31||
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
trividhasya vamanasya vegamānamāha-jaghanyeti| trividhasya virekasya vegamānamāha-daśaiveti| dviguṇāḥviṃśatiḥ| triguṇāḥ-triṃśat| trividhasya virekasya tulāmānamāhaprastha iti| prastho'tra na dvātriṃśatpalaḥ| "vamane ca vireke ca tathā śoṇitamokṣaṇe| sārddhatrayodaśapalaṃ prasthamāhurmanīṣiṇaḥ||" iti vacanāt| ekaḥ prastho, dvau prasthau, catvāraḥ prasthāḥ, iti trīṇi mānāni|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
jaghanyaṃ ca madhyaṃ ca pravaraṃ ca tasmin vamane krameṇa vegāścatvāraḥ ṣaḍaṣṭeṣṭāḥ| tantrakṛtāmiti śeṣaḥ| te vegā daśaiva dvitriguṇā jaghanyamadhyapravare vireke krameṇa bhavanti| tatheti samuccaye| na kevalaṃ vegā mānam, prasthaśca dvicaturguṇo mānaṃ syāditi tathāśabdasyārthaḥ| trīṇyetānyupajātivṛttāni|