Apastamba Sulba-sutra [sanskrit]
29,967 words
The Sanskrit edition of the Apastamba Sulba-sutra with the commentaries of Kapardin, Karavinda and Sundararaja. The Sulbasutras are considered Vedic appendices and deals with the ancient Indian science of Mathematics and Geometry, by instructing the construction of fire-altars, among others. Original titles: Āpastambaśulbasūtra (आपस्तम्बशुल्बसूत्र), Kapardin (कपर्दिन्), Karavinda (करविन्द), Sundararāja (सुन्दरराज)
Sutra 10.6a
pañcadaśabhāgīyābiḥ saṅkhyāṃ pūrayet || Sūtra _10.6a ||
gatametat / pūrvavaddviśataḥ prastāraḥ /
dvitīye prastāre'dhyardhā ātmano dakṣiṇe bhāge daśopadadhyāduttare daśa //
prathamaprastāre yathā pakṣāvupahitau tathā pucche / yathā pucchamupahitaṃ tathā pakṣayoḥ / etaduktaṃ bhavati -- pucchāgre pucchāgrasandhau pañca pañcādhyardhā upadheyāḥ / pakṣayostu pārśvayoḥ adhyardhā upadheyāḥ, tatra viśeṣamāha --
pucchāpyaye pakṣāpyayavadatideśaprāptānāmadhyardhānāṃ ātmani aratni mātratvaṃ puccher'dheṣṭakāmātratvaṃ ca prāptotītyata āha / atra viparītā bhaveyurardheṣṭakā mātrāṇyātmani bhaveyuraradnanimātrāṇi puccha ityarthaḥ / asya ca bhedābhāvaḥ prayojanamiti pūrvasminneva prastāra uktaṃ /
atra purastāt prabhṛtyātmani pracchādyamāne pucchāpyayaviśayānāṃ purataḥ puruṣamātre prādeśo'vaśiṣyate / tatra pañcamabhāgīyānāmasambhavāt bhedābhāvāya pañcārdheṣṭakā udīcya upadheyāḥ, tāsāmupadhāne heturuktaḥ / atrātmanyadhyardhānāṃ madhye pañcaṣaṣṭiḥ pañcama
bhāgīyāḥ pañca cārdhāḥ, pakṣayordvādaśa dvādaśa pañcamabhāgīyāḥ, pucche pañcadaśa tā etāḥ caturuttaraśataṃ pañcamabāgīyāḥ, pañcacārdhāḥ, catuḥpañcāghadadhyardhāḥ /
tā etāḥ triṣaṣṭiḥ śataṃ ca, atra saptatriṃśatsaṃkhyā sampādyā //
atra pakṣayorātmani pucche catasraḥ pañcamabhāgīyā uddhṛtya ṣṭtriṃśataṃ pañcadaśabhāgīyā upadadhyāt /
atmani pūrvasyāṃ rītyāṃ madhye pañcoddhatya daśārdheṣṭakā udīcīrupadadhyādevaṃ dviśataḥ prastāraḥ //
atrāpyayayoḥ pañcapañcādhyardhāḥ / pārśveṣu pañcapañcādhyardhāḥ, aratnanivṛddhau ṣaṭṣaḍiti draṣṭavyam / pucchāpyaye yā upadhīyante tāsāmardheṣṭakāmātrāṇyātmani bhavanti / pucche'ratnimātrāṇi / etacca prādeśavṛddhau / itarathā ardheṣṭakāmātrāṇyeva pucche /
pūrvavadātmani madhye catasraḥṣaḍvoddhṛtya ekaikasya sthāne navanavāṣṭāṅgulāḥ / sāratniprādeśapakṣe pucchāpyayasthābhyaḥ prākpañcārdheṣṭakā udagāyatā upadheyāḥ / ātmani pūrvarītyāṃ madhyamāḥ pañcod dhṛtya daśārdheṣṭakā udagāyatā upadadhyāt / evaṃ dviśataḥ / aratniprādaśābhāve tu catu pañcāśatā pañcataśabhāgīyābhiḥ dvayūnaṃ dviśataṃ bhavati / pucchapārśvayorevaikaikāṃ pañcamīmapohya catasror'dheṣṭakāḥ prāgāyatāḥ / evaṃ dviśataḥ /